Kijk verder dan alleen vindplaatsen

Sporadische inkijkjes in het landschap tussen vindplaatsen in, maken duidelijk dat zich ook daar van alles afgespeeld kan hebben. Met een beeld van het landschap tussen vindplaatsen kunnen we onze blik letterlijk verruimen ten aanzien van thema’s als relaties tussen sites, inrichting en gebruik van het landschap tussen vindplaatsen, verschillen tussen natte en droge contexten etc. De provincie vindt het belangrijk om de gebieden tussen vindplaatsen in kaart te brengen. Welke aanpak moeten we hiervoor kiezen? De visweren van de Klokbeker-mensen van honderden meters lang in Almere-Stichtsekant waren bijvoorbeeld een toevalsvondst: intensief booronderzoek ter plaatse had ze niet aan het licht gebracht. Met alleen een fijner boorgrid gaat dat niet lukken.

Loslaten

Er gaan stemmen op om de vindplaats als schaalniveau waarop een onderzoek wordt uitgevoerd (meer) los te laten. Het lijkt beter om de focus te leggen op het beschrijven van de landschapsvorming en het landgebruik als geheel in verschillende perioden. Flevoland biedt daarvoor een unieke mogelijkheid: het oude landschap is niet geëgaliseerd en ligt zelfs goed afgedekt op veel plaatsen. Een dergelijke benadering vraagt om vlakdekkende opgravingen op grotere arealen. Met alleen de informatie uit boringen in een kleiner onderzoeksgebied is de inrichting en benutting van het landschap niet te reconstrueren.

Mogelijkheden

Bij de verbreding van de A6 is er een groot profiel aangelegd; dit is een andere aanpak die veel kennis oplevert en ook nog eens gunstig is qua kosten voor de initiatiefnemer. Een andere mogelijkheid is om via onderzoek naar het menselijk dieet, waarbij onder andere door isotopenonderzoek flinke vorderingen gemaakt worden, meer te leren over het gebruik van het landschap. Recent is de focus van de gemeente Almere richting de reconstructie van de genese en gebruiksmogelijkheden van holocene landschappen gegaan. Hiervoor is de juiste combinatie van onderzoeksmethodieken van belang. Zie bijvoorbeeld het grootschalig prospectieonderzoek in Almere Oosterwold. Een grote stap kan gezet worden wanneer er gedetailleerdere landschappelijke paleogeografische kaarten beschikbaar komen waarin de ondergrond en bestaande archeologische kennis verwerkt zijn.

Data

Ook meer lokale data kan dan in een up-to-date landschappelijk kader geplaatst worden. Perioden van erosie en de ontwikkeling van de kustlijn zouden in de kaarten meegenomen moeten worden. De in de loop van de tijd steeds gedetailleerdere paleografische kaarten vormen een belangrijke input voor verbeterde verwachtingsmodellen en beleidsadvieskaarten. Met deze kaarten in de hand kunnen nieuwe onderwerpen onderzocht worden. Er kan bijvoorbeeld meer aandacht komen voor steentijdbewoning buiten de geijkte locaties waar we nu al zoeken. In dit kader heeft Almere voor grote gebieden uit verschillende landschapsvarianten monsters uit de top van het dekzand bewaard. Dit biedt een mogelijkheid om ook eens naar andere delen van het landschap te kijken.

Onderzoeksissues

  • Maak gedetailleerdere landschappelijke paleogeografische kaarten.
  • Plaats lokale data in een up-to-date landschappelijk kader. De nieuwe data kan direct ook een bijdrage leveren aan dit steeds beter wordende landschappelijke kader.
  • Hoe kunnen we steentijdbewoning opsporen buiten de geijkte locaties, bijvoorbeeld in natte gebieden? • Welke aanpak moeten we kiezen om de gebieden tussen vindplaatsen in kaart te brengen?
  • Vervolgonderzoek met de top-dekzandmonsters van de gemeente Almere. Welke indicatoren worden aangetroffen in de monsters? Wat is de zeggingskracht van botanische indicatoren zoals pinus-schubben?

Literatuur

  • Moor, J. de, Devriendt, I., van Zijverden, W., Verweij, G., Troelstra, T., Kreuning, J., Olijhoek, T., van den Biggelaar, D., 2020: Archeologisch onderzoek Oosterwold fase 1 - Gemeente Almere. Een inventariserend veldonderzoek (IVO-O) verkennende, karterende en waarderende fase door middel van boringen en een geo-archeologisch assesment. EARTH Integrated Archaeology Rapporten 100.
  • Factsheet Isotopenonderzoek Cultureel Erfgoed 
  • Hardy, K., Kubiak-Martens, L., van der Linden, M., Mackay, H., Ngan-Tillard, D., Shillito, L.M., van der Meer, W., 2022: Neolithic Human Diet. Nederlandse Archeologische Rapporten (NAR) 77.